Η Υπηρεσία “Μεταφορές και Εφοδιαστική Αγροτικών Προϊόντων” απευθύνεται σε επαγγελματίες του κλάδου των εθνικών και διεθνών μεταφορών και της εφοδιαστικής που αναζητούν περιοχές και χρονικές περιόδους με αυξημένη ζήτηση μεταφορικού έργου, μελετητές συγκοινωνιολόγους και την ακαδημαϊκή και ερευνητική κοινότητα.
Μέσω της Υπηρεσίας παρέχονται δεδομένα (ή οδηγίες εύρεσης δεδομένων), σε κάθε ενδιαφερόμενο, που αφορούν στις μεταφορές αγροτικών προϊόντων και την εφοδιαστική. Βασικό στοιχείο της Υπηρεσίας αποτελεί η εφαρμογή που έχει αναπτυχθεί μέσω της οποίας παρέχονται οπτικοποιημένα δεδομένα παραγωγής, κατανάλωσης και προέλευσης – προορισμού νωπών αγροτικών προϊόντων μεταξύ των Περιφερειακών Ενοτήτων (ΠΕ) της Ελλάδας.
Τα στοιχεία προέλευσης – προορισμού εξάγονται μέσω μαθηματικού μοντέλου το οποίο αξιοποιεί τα στατιστικά στοιχεία παραγωγής και κατανάλωσης νωπών αγροτικών προϊόντων καθώς και εποχικότητας παραγωγής, για να εκτιμήσει την ζήτηση μεταφορικού έργου μεταξύ ΠΕ της χώρας.
Το περιεχόμενο της Υπηρεσίας διακρίνεται σε 4 ενότητες:
- Επισκόπηση, όπου παρέχονται βασικά στοιχεία της Υπηρεσίας
- Μεθοδολογία, όπου παρέχονται αναλυτικές πληροφορίες για την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε για την ανάπτυξη του μαθηματικού μοντέλου
- Πηγές στοιχείων, όπου παρέχονται με συγκεντρωτικό τρόπο οι βασικές πηγές δεδομένων που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη της Υπηρεσίας
- Νομοθεσία – Έρευνα, όπου παρέχονται χρήσιμοι υπερσύνδεσμοι για την αναζήτηση νομοθετημάτων και επιστημονικών κειμένων
Το μοντέλο που υλοποιήθηκε για τις ανάγκες της Υπηρεσίας λαμβάνει υπόψη του δεδομένα παραγωγής και κατανάλωσης αγροτικών προϊόντων σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας, την εποχικότητα και έπειτα μέσω ενός μοντέλου βαρύτητας εξάγεται το μητρώο προέλευσης – προορισμού.
1. Εισαγωγικά στοιχεία
1.1 Αγροτικά προϊόντα
Το μοντέλο λαμβάνει υπόψη του πενήντα (50) αγροτικά προϊόντα, τα οποία είναι τα εξής: πορτοκάλια, ροδάκινα & νεκταρίνια, ελιές (βρώσιμες), καρπούζια, μήλα, πατάτες, σταφύλια (επιτραπέζια), ακτινίδια, τομάτες θερμοκηπίου & υπαίθρου, μανταρίνια, κρεμμύδια (ξερά), βερίκοκα, αχλάδια, πεπόνια, κεράσια, φράουλες (υπαίθρου & θερμοκηπίου), σπανάκι, λεμόνια, πιπεριές θερμοκηπίου & υπαίθρου, λάχανα, κολοκυθάκια (υπαίθρου & θερμοκηπίου), ματούλια (υπαίθρου & θερμοκηπίου), φασολάκια (υπαίθρου & θερμοκηπίου), ρόδια, κάστανα, κουνουπίδι, μελιτζάνες υπαίθρου & θερμοκηπίου, μπρόκολλο, καρότα, ρεβύθια, αγγούρια, πράσα, φασόλια, ραδίκια & αντίδια, φακή, κρεμμυδάκια (χλωρά), αρακάς, σπαράγγια, αγκινάρες, σύκα (νωπά), μπάμιες, σκόρδα, γλυκοπατάτες, κουκιά και μπιζελια.
1.2 Περιφερειακές Ενότητες
Το μοντέλο αποτελείται από 74 ζώνες (παραγωγής και κατανάλωσης) όπου κάθε ζώνη αντιστοιχεί σε μια Περιφερειακή Ενότητα (ΠΕ). Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το Πρόγραμμα Καλλικράτης και το Πρόγραμμα Κλεισθένης, η χώρα διαιρείται σε επτά αποκεντρωμένες διοικήσεις, δεκατρείς περιφέρειες και 74 Περιφερειακές Ενότητες οι οποίες είναι (ανά Περιφέρεια):
1.3 Δεδομένα εισαγωγής στο μοντέλο
Τα δεδομένα παραγωγής ανά Περιφερειακή Ενότητα, προέρχονται από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία και συγκεκριμένα από τη Ετήσια Γεωργική Έρευνα.
Τα δεδομένα κατανάλωσης ανά ΠΕ, σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποίησε η ερευνητική ομάδα, δεν είναι άμεσα διαθέσιμα. Ως εκ τούτου, για την παραγωγή των δεδομένων συνδυάστηκαν τα εξής: (α) στοιχεία πληθυσμού ανά Περιφερειακή Ενότητα, χρησιμοποιήθηκαν τα (πιο πρόσφατα διαθέσιμα) στοιχεία της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών 2011, (β) στοιχεία κατά κεφαλήν κατανάλωσης, από την βάση δεδομένων Supply Utilization Accounts της FAO.
Τα παραπάνω δεδομένα συνδυάστηκαν με στοιχεία εποχικότητας στην παραγωγή τα οποία αντλήθηκαν από διάφορες πηγές (κυριότερη πηγή δεδομένων GAIA Επιχειρείν) και έγινε η εύλογη παραδοχή ότι η εποχικότητας παραγωγής νωπών προϊόντων ταυτίζεται με την εποχικότητας στην κατανάλωση.
1.4 Μοντέλο βαρύτητας
Στο σύγγραμμα με τίτλο «Σχεδιασμός Μεταφορικών Συστημάτων», των Α. Σταθόπουλο & Μ. Καρλαύτη (2008), αναφέρεται:
«Το μοντέλο βαρύτητας είναι το πλέον χρησιμοποιούμενο μοντέλο κατανομής των μετακινήσεων. Βασίζεται στην υπόθεση ότι ο αριθμός των μετακινήσεων που παράγεται σε μια ζώνη i και έλκεται στην ζώνη j είναι ανάλογος προς:
- Τον αριθμό των μετακινήσεων που παράγονται στην ζώνη i, Pi
- Τον αριθμό των μετακινήσεων που έλκονται στην Ζώνη i, Aj
- Μια συνάρτηση τριβής (ή αντίστασης μετακίνησης) f(dij), που χαρακτηρίζει το χωρικό (ή χρονικό) διαχωρισμό dij των ζωνών»
Η διατύπωση του (διπλά περιορισμένου) μοντέλου βαρύτητας είναι η παρακάτω:
T_{ij} = α_i P_i b_j A_j f(d_{ij})Με τους περιορισμούς:
\sum_j T_{ij} = P_i\sum_i T_{ij} = A_jΌπου:
T_{ij} = οι εκτιμώμενες μετακινήσεις από τη ζώνη i στην ζώνη j
P_i = οι εκτιμώμενες παραγόμενες μετακινήσεις στην ζώνη i
A_j = οι εκτιμώμενες ελκυόμενες μετακινήσεις στην ζώνη j
a_i = ο συντελεστής εξισορρόπησης της γραμμής i
b_j = ο συντελεστής εξισορρόπησης της στήλης j
Για την εύρεση του συντελεστή αντίστασης μετακίνησης και των συντελεστών εξισορρόπησης χρησιμοποιήθηκαν τα στοιχεία της Έρευνας Οδικών Εμπορευματικών Μεταφορών που χορηγήθηκαν εμπιστευτικά από την Ελληνική Στατιστική Αρχή για τις ανάγκες της Ερευνητικής Υποδομής EN.I.R.I.S.S.T.
1.5 Μητρώο προέλευσης – προορισμού
Το μητρώο προέλευσης – προορισμού είναι ένας πίνακας όπου στην πρώτη στήλη αναγράφονται οι περιοχές προέλευσης και στην πρώτη γραμμή οι περιοχές προορισμού. Στην περίπτωση των εμπορευματικών μεταφορών, ο πίνακας μπορεί να αναφέρεται σε μεταφερόμενες ποσότητες εμπορευμάτων, σε αριθμό παλετών, σε πλήθος δρομολογίων κτλ.
Παράδειγμα ανάγνωσης μητρώου προέλευσης – προορισμού
Ο παρακάτω πίνακας αποτελεί ένα μητρώο προέλευσης – προορισμού, εκφρασμένο σε τόνους (μονάδα βάρους). Διακρίνεται ότι από την περιοχή 1 μεταφέρθηκαν 11 τόνοι εμπορευμάτων στην περιοχή 4 και αντίστοιχα από την περιοχή 2 μεταφέρθηκαν 77 τόνοι εμπορευμάτων στην περιοχή 3.
2. Μεθοδολογική προσέγγιση
Στο σύνολό τους, τα μοντέλα εμπορευματικών μεταφορών βασίζονται στη διαδικασία σχεδιασμού των τεσσάρων βημάτων. Το πρώτο βήμα αποτελεί η γένεση των μετακινήσεων όπου γίνεται εκτίμηση του συνόλου των ποσοτήτων των εμπορευμάτων που παράγονται και έλκονται σε κάθε ζώνη, το δεύτερο είναι η κατανομή μετακινήσεων όπου προσδιορίζονται οι εμπορευματικές ροές μεταξύ ζωνών και αποτυπώνονται αριθμητικά στα μητρώα Προέλευσης – Προορισμού. Το τρίτο βήμα αποτελεί η επιλογή μέσου όπου γίνεται διαμερισμός των μητρώων Προέλευσης – Προορισμού ανάλογα με τον τρόπο μεταφοράς των εμπορευμάτων και τέλος το τέταρτο βήμα αποτελεί ο καταμερισμός της ζήτησης όπου οι εμπορευματικές ροές καταμερίζονται στο δίκτυο.
Το μοντέλο που αναπτύχθηκε, ακολουθεί την καθιερωμένη στο σχεδιασμό μεταφορικών συστημάτων μεθοδολογία των τεσσάρων βημάτων και συγκεκριμένα βασίζεται στα δυο πρώτα βήματα (1ο γένεση μετακινήσεων και 2ο κατανομή μετακινήσεων)
2.1 Βήμα 1ο: Γένεση μετακινήσεων
Σε αυτό το βήμα πραγματοποιήθηκαν τα κάτωθι:
- Εισαγωγή δεδομένων παραγωγής και κατανάλωσης ανά ΠΕ ανά μήνα
- Εξισορρόπηση συνολικών παραγωγών και καταναλώσεων
- Αφαίρεση από λίστα παραγωγής και κατανάλωσης της ποσότητας που καταναλώνεται εντός Περιφερειακών Ενοτήτων (εσωτερική κατανάλωση)
- Δημιουργία τελικού πίνακα προς εισαγωγή στο 2ο βήμα
2.2. Βήμα 2ο: Κατανομή Μετακινήσεων
Σε αυτό το βήμα πραγματοποιήθηκαν τα κάτωθι:
- Πίνακας Αποστάσεων (74×74)
- Μοντέλο βαρύτητας (ο συντελεστής τριβής έχει προκύψει από ιστορικά στοιχεία μεταφοράς αγροτικών προϊόντων από τη βάση δεδομένων της Έρευνας Οδικών Εμπορευματικών Μεταφορών της ΕΛΣΤΑΤ)
- Δημιουργία πίνακα προέλευσης προορισμού (O-D)
- Ενσωμάτωση εσωτερικών καταναλώσεων σε πίνακα O-D
Οι κύριες πηγές δεδομένων για την ανάπτυξη της Υπηρεσίας «Μεταφορές και Εφοδιαστική Αγροτικών Προϊόντων» είναι:
- Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ)
- Food and Agriculture Organization (FAO)
- Ευρωπαϊκή Στατιστική Υπηρεσία (EUROSTAT)
- Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξής και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ)
- Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων (ΕΦΕΤ)
- Γενικό Χημείο του Κράτους
- Global Trade Data Platform (COMTRADE)
- Chatham House Resource Trade Database (resourcetrade.earth)
- GAIA ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΑΕ
- Κλαδικές Μελέτες
- Αποθετήρια επιστημονικού περιεχομένου
Στην ενότητα αυτή παρέχονται χρήσιμοι υπερσύνδεσμοι για την αναζήτηση νομοθετημάτων και επιστημονικών κειμένων που χρησιμοποιήθηκαν για την ανάπτυξη της Υπηρεσίας.
Αναζήτηση νομοθετημάτων:
Αναζήτηση επιστημονικών κειμένων:
