Η Υπηρεσία «Τάσεις Αγοράς Μεταφορών και Logistics» της Πλατφόρμας του έργου EN.I.R.I.S.S.T. περιλαμβάνει βιβλιογραφία, δεδομένα και δείκτες για την παρακολούθηση της αγοράς των μεταφορών και της εφοδιαστικής μέριμνας των εμπορευμάτων, με έμφαση στις αποστολές εμπορευμάτων, ιδιαίτερα, αγροτικών προϊόντων, στο εξωτερικό, και στην κίνηση (ποσότητα σε βάρος) εμπορευμάτων εξωτερικού που εισέρχονται και εξέρχονται από την χώρα στους ελληνικούς λιμένες. Οι χρήστες της υπηρεσίας μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες σχετικά με τις ροές εμπορευμάτων προς το εξωτερικό ανά προϊόν και χώρα προορισμού, ως προς την αξία και τον όγκο των εξαγόμενων προϊόντων, καθώς και το αντίστοιχο μοναδιαίο κόστος (μέση αξία) εξαγωγής. Επίσης, περιλαμβάνονται οικονομικές μεταβλητές, οι οποίες αποτυπώνουν το μέγεθος της αγοράς, τον ρυθμό της ανάπτυξής της, την αξία των εξαγόμενων αγαθών, τα μερίδια της Ελλάδας στις αντίστοιχες διεθνείς αγορές και τις συνθήκες ανταγωνισμού. Επιπλέον, παρέχονται πληροφορίες σχετικά με τα μερίδια εμπορευμάτων εξωτερικού συνολικά και κατά κατηγορία εμπορεύματος, κατά λιμένα και ως προς το εθνικό σύνολο, και με δείκτες εξειδίκευσης κάθε λιμένα ως προς την εξυπηρέτηση εμπορευμάτων εξωτερικού.

Η συστηματική παρακολούθηση των ροών εμπορευμάτων προς το εξωτερικό, τόσο ως προς την αξία όσο και την ποσότητα των εξαγωγών, μπορεί να υποστηρίξει τη χάραξη μίας αναπτυξιακής πολιτικής για την προώθηση των ελληνικών εξαγωγών. Ειδικότερα, ο δείκτης μοναδιαίας (ή μέσης) αξίας των εξαγόμενων προϊόντων παρέχει μία χρήσιμη ένδειξη της ανταγωνιστικότητάς τους, ανάλογα με την αγορά όπου εξάγονται. Ωστόσο, σημειώνεται ότι η ερμηνεία του συγκεκριμένου δείκτη απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Πιο συγκεκριμένα, από τη μία πλευρά, μία αύξηση της μέσης αξίας μπορεί να συνεπάγεται παραγωγή και εξαγωγή αγαθών υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, ποιότητας και καινοτομίας. Από την άλλη πλευρά, μία μείωση της τιμής της μέσης αξίας μπορεί να αποδοθεί σε σχετική αύξηση του όγκου των εξαγωγών αλλά και σε βελτιώσεις σε υποδομές και υπηρεσίες μεταφορών που έχουν επιφέρει μείωση του κόστους εξαγωγής και αξιοποίηση θετικών οικονομιών κλίμακας. Μεταβολές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη. Επιπροσθέτως, η συστηματική παρακολούθηση της εμπορευματικής δραστηριότητας των λιμένων μπορεί να συμβάλλει στον εντοπισμό αναγκών του λιμενικού συστήματος, τη διαχείριση και τον σχεδιασμό του εθνικού συστήματος θαλάσσιων και συνδυασμένων εμπορευματικών μεταφορών, και τη διενέργεια προβλέψεων.

Τέλος, η βάση δεδομένων που παρέχεται μπορεί να βοηθήσει στη βαθύτερη κατανόηση και διαμόρφωση συμπερασμάτων για αναξιοποίητες δυνατότητες εξαγωγής, τον εντοπισμό αγορών στόχων, και την ανάπτυξη συναφών υποδοµών και υπηρεσιών εμπορευματικών μεταφορών και εφοδιαστικής. Επίσης, μπορεί να συμβάλλει στην ανάδειξη αναγκών για μεταρρυθμίσεις σε κανονιστικό και οργανωτικό επίπεδο (π.χ., ηλεκτρονικό τελωνείο, ζώνες ελεύθερου εμπορίου), έτσι ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα των κόμβων εξαγωγής προϊόντων (π.χ., διεθνών λιμένων) και να μειωθεί το κόστος και ο χρόνος διεκπεραίωσης των εξαγωγικών δραστηριοτήτων στα διάφορα σημεία εσόδου/εξόδου εμπορευματικών ροών. Τέλος, μπορεί να διασυνδεθεί με άλλες υπηρεσίες του έργου για την υποστήριξη της ανάπτυξης και λειτουργίας ενός εθνικού συστήματος παρακολούθησης των μεταφορών και της εφοδιαστικής αλυσίδας (παρατηρητηρίου logistics).

Η περιγραφή των μεθόδων και των αποτελεσμάτων που παράγονται από την εφαρμογή τους επιτρέπουν τη βαθύτερη κατανόηση και ερμηνεία της θέσης και του ρόλου που διαδραματίζουν τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες, και των διεθνών εμπορευματικών δραστηριοτήτων των ελληνικών λιμένων. Η παρακολούθηση των μεταβλητών και των δεικτών που περιγράφονται στη συνέχεια παρέχει μία βασική εικόνα των τάσεων της αγοράς των μεταφορών και logistics καθώς και της εξέλιξης των επιδόσεων των ελληνικών αγροτικών προϊόντων στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες.

Α. Εξαγωγές Αγροτικών Προϊόντων

Οι μεταβλητές και οι δείκτες που περιλαμβάνει η βάση δεδομένων για τις αποστολές εμπορευμάτων (αγροτικών προϊόντων) στο εξωτερικό μπορούν να ομαδοποιηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες:

Βασικά Δεδομένα: παρέχουν μία πρώτη εικόνα για τις ελληνικές εξαγωγές σε συγκεκριμένες αγορές για το επιλεγμένο έτος, εδώ το 2020, ως προς τα ακόλουθα μεγέθη:

Αξία εξαγωγών: Η αξία των εξαγωγών V_{i,t} της Ελλάδας προς την κάθε χώρα προορισμού i το έτος t, σε χιλιάδες δολάρια.

Ποσότητα: Η ποσότητα Q_{i,t} που εξάγεται από την Ελλάδα προς την κάθε χώρα προορισμού i το έτος t, στην αντίστοιχη μονάδα μέτρησης.

Αξία Μονάδας: Η αξία μίας μονάδας (μοναδιαία ή μέση αξία) του προϊόντος, η οποία υπολογίζεται από τον λόγο της αξίας προς την ποσότητα: {UV}_{i,t} = V_{i,t}/Q_{i,t}

Βασικές Οικονομικές Μεταβλητές: δίνουν μία εικόνα των βραχυπρόθεσμων και των μεσοπρόθεσμων τάσεων που παρατηρούνται σε κάθε αγορά αναφορικά με τις ελληνικές εξαγωγές.

Μεταβολή αξίας εξαγωγών: Η ποσοστιαία ετήσια μεταβολή της αξίας των εξαγωγών ως προς το προηγούμενο έτος, εδώ υπολογίζεται για το έτος 2020 σε σύγκριση με το έτος 2019. Υπολογίζεται από τον τύπο:

\left(\frac{V_{i,t}}{V_{i,\ t-1}}-1\right)\times100 (1)

Μέση ποσοστιαία μεταβολή αξίας εξαγωγών: Ο μέσος όρος των ποσοστιαίων μεταβολών της αξίας των εξαγωγών κατά την τελευταία πενταετία, εδώ για την περίοδο των ετών 2016-2020. Υπολογίζεται από τον τύπο:

\frac{1}{5}\times\sum_{t=2017}^{2021}{\left(\frac{V_{i,t}}{V_{i,t-1}}-1\right)\times100} (2)

Μεταβολή αξίας μονάδας (ή μέσης αξίας): Η ποσοστιαία μεταβολή της αξίας μονάδας ως προς το προηγούμενο έτος, εδώ υπολογίζεται για το έτος 2020 σε σύγκριση με το έτος 2019. Υπολογίζεται από τον τύπο:

Ετήσια μεταβολή αξίας μονάδας= \left(\frac{{UV}_{i,t}}{{UV}_{i,\ t-1}}-1\right)\times100 (3)

Μέση ποσοστιαία μεταβολή αξίας μονάδας: Ο μέσος όρος των ποσοστιαίων μεταβολών της αξίας μονάδας για τα έτη 2016-2020. Υπολογίζεται από τον τύπο:

\frac{1}{5}\times\sum_{t=2017}^{2021}{\left(\frac{{UV}_{i,t}}{{UV}_{i,t-1}}-1\right)\times100} (4)

Μερίδιο στις εξαγωγές της Ελλάδας: Οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την χώρα προορισμού ως ποσοστό των συνολικών εξαγωγών της Ελλάδας για το συγκεκριμένο προϊόν. Αναδεικνύει τη σημαντικότητα της συγκεκριμένης αγοράς για την Ελλάδα.

Δείκτες Ανταγωνιστικότητας: παρέχουν πληροφορίες αναφορικά με τη θέση της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές, τις δυνατότητες ανάπτυξης του ελληνικού εξαγωγικού εμπορίου καθώς και τις συνθήκες ανταγωνισμού που επικρατούν σε κάθε αγορά.

Μερίδιο της Ελλάδας: Οι εισαγωγές από την Ελλάδα ως ποσοστό των συνολικών εισαγωγών της χώρας προορισμού για το συγκεκριμένο προϊόν.

Αναξιοποίητες Δυνατότητες Εμπορίου (Untapped Potential Trade ή UPT): Το UPT είναι η διαφορά μεταξύ των πραγματικών εξαγωγών και των δυνητικών εξαγωγών (υπολογίζεται με βάση τα στοιχεία της τελευταίας πενταετίας).

Βαθμός συγκέντρωσης αγοράς προορισμού: Ο βαθμός συγκέντρωσης μίας αγοράς υπολογίζεται με βάση τον δείκτη Herfindahl

όπου s_x είναι το μερίδιο της χώρας στη συγκεκριμένη αγορά και N είναι ο αριθμός των χωρών οι οποίες εξάγουν στη συγκεκριμένη αγορά. Ο δείκτης παίρνει τιμές από 1/Ν μέχρι 1. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (Federal Trade Commission) των ΗΠΑ θεωρεί ότι για τιμές του δείκτη μεταξύ 0,10 και 0,18 η αγορά παρουσιάζει μέτριο βαθμό συγκέντρωσης, ενώ για τιμές του δείκτη μεγαλύτερες του 0,18 ο βαθμός συγκέντρωσης θεωρείται υψηλός.

Μέγεθος αγοράς: παρουσιάζονται δείκτες που παρέχουν πληροφορίες αναφορικά με το μέγεθος των εισαγωγών της χώρας προορισμού για το συγκεκριμένο προϊόν, όπως:

Κατάταξη: Η κατάταξη της χώρας προορισμού στις παγκόσμιες εισαγωγές, με βάση την αξία των εισαγωγών της για το συγκεκριμένο προϊόν.

Μερίδιο της χώρας προορισμού στις παγκόσμιες εισαγωγές: Οι εισαγωγές της χώρας προορισμού ως προς τις παγκόσμιες εισαγωγές για το συγκεκριμένο προϊόν.

Μερίδιο στις εξαγωγές της Ελλάδας: Οι εξαγωγές της Ελλάδας προς τη χώρα προορισμού ως ποσοστό των συνολικών εξαγωγών της Ελλάδας για το συγκεκριμένο προϊόν. Αναδεικνύει τη σημαντικότητα της συγκεκριμένης αγοράς για την Ελλάδα.

Β. Διεθνής Εμπορευματική Δραστηριότητα Λιμένων

Οι μεταβλητές και οι δείκτες που περιλαμβάνει η βάση δεδομένων για τη διεθνή εμπορευματική δραστηριότητα κάθε λιμένα μπορούν να ομαδοποιηθούν στις ακόλουθες κατηγορίες:

Κίνηση εμπορευμάτων εξωτερικού: Η ποσότητα (σε μικτό βάρος σε τόννους) των εμπορευμάτων εξωτερικού στο σύνολο των φορτίων και κατά κατηγορία φορτίου, ως προς:

Τα εκφορτωθέντα εμπορεύματα εξωτερικού.

Τα φορτωθέντα εμπορεύματα εξωτερικού.

Το σύνολο (άθροισμα) των εκφορτωθέντων και φορτωθέντων εμπορευμάτων εξωτερικού.

Μερίδια Κίνησης Εμπορευμάτων Εξωτερικού: περιγράφουν τα ποσοστά (%) των εμπορευμάτων εξωτερικού που διακινούνται συνολικά και κατά κατηγορία φορτίου σε επίπεδο λιμένα και ως προς το εθνικό σύνολο, υπολογιζόμενα ως ακολούθως:

Λόγος μεταξύ της ποσότητας (μικτού βάρους σε τόννους) εμπορευμάτων εξωτερικού σε κάθε λιμένα και του αντίστοιχου εθνικού συνόλου κατά κατηγορία φορτίου.

Λόγος μεταξύ της ποσότητας (μικτού βάρους σε τόννους) εμπορευμάτων εξωτερικού κατά κατηγορία φορτίου και της συνολικής της ποσότητας εμπορευμάτων εξωτερικού σε κάθε λιμένα.

Δείκτες εξειδίκευσης-συγκέντρωσης: αποτυπώνουν τον βαθμό της εξειδίκευσης ή της συγκέντρωσης της διεθνούς εμπορευματικής δραστηριότητας των ελληνικών λιμένων, ως εξής:

Δείκτης Εξειδίκευσης (Δ.Ε.): Ο λόγος μεταξύ της ποσότητας (μικτού βάρους σε τόννους) εμπορευμάτων εξωτερικού σε κάθε λιμένα και του αντίστοιχου εθνικού συνόλου κατά κατηγορία φορτίου

Δείκτης Συγκέντρωσης (Herfindahl ή H.I.): Το άθροισμα των τετραγώνων των μεριδίων της ποσότητας (μικτού βάρους σε τόννους) εμπορευμάτων εξωτερικού κατά κατηγορία φορτίου σε κάθε λιμένα

COMTRADE (Ηνωμένα Έθνη)

Διάρκεια:
2017 – 2021

Συχνότητα:
Ετήσια

Στοιχεία:
Αξία εξαγωγών
Ποσότητα

Διεθνές Κέντρο Εμπορίου (ITC / Trade Map)

Στοιχεία:
Αξία μονάδας
Μερίδιο της Ελλάδας
Αναξιοποίητες Δυνατότητες Εμπορίου (Untapped Potential Trade ή UPT)
Βαθμός συγκέντρωσης αγοράς προορισμού
Κατάταξη χώρας προορισμού στις παγκόσμιες εισαγωγές
Μερίδιο χώρας προορισμού στις παγκόσμιες εισαγωγές
Μερίδιο χώρας προορισμού στις εξαγωγές της Ελλάδας

ΕΛΣΤΑΤ

Διάρκεια:
2017 – 2021

Συχνότητα:
Ετήσια

Στοιχεία:
Εκφορτωθέντα εμπορεύματα εξωτερικού στους ελληνικούς λιμένες
Φορτωθέντα εμπορεύματα εξωτερικού στους ελληνικούς λιμένες

Άρθρα

• King, A. (1993) A note on export unit value indices in competitiveness variables, Bulletin of Economic Research, 45(1), 69-77.
• Silver, M. (2010) The wrongs and rights of unit value indices, Review of Income and Wealth, 56, S206-S223.

Εκθέσεις

• Τσέκερης, Θ. (2016) Εμπορευματικές Μεταφορές και Ανάπτυξη Διεθνών Εφοδιαστικών Κόμβων στην Ελλάδα, Εκθέσεις, Αρ. 74, Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών, Αθήνα.
• Decreux, Y., Spies, J. (2016) Export Potential Assessments: A methodology to identify export opportunities for developing countries, International Trade Centre, Geneva, Switzerland.