Η Υπηρεσία «Μεταφορές και Τουρισμός» της Πλατφόρμας του έργου EN.I.R.I.S.S.T. περιλαμβάνει βιβλιογραφία, δεδομένα και μεθόδους για τη διερεύνηση και τον καθορισμό της σχέσης μεταξύ των διεθνών και εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού και προστιθέμενης αξίας και του τουρισμού στον ελληνικό χώρο. Οι χρήστες της υπηρεσίας μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες για τις αλυσίδες εφοδιασμού− προστιθέμενης αξίας, τις ειδικές ροές εμπορευμάτων και αντίστοιχα ποσοτικά δεδομένα, κάνοντας χρήση της σχετικής πλατφόρμας. Οι δείκτες που παρέχονται αναφορικά με τις αλυσίδες προστιθέμενης αξίας στον τουρισμό της χώρας περιλαμβάνουν:

1. Συνολική προστιθέμενης αξία εξωτερικού στις εξαγωγές υπηρεσιών τουρισμού.
2. Μερίδιο προστιθέμενης αξίας εξωτερικού στις εξαγωγές υπηρεσιών τουρισμού.
3. Γεωγραφική προέλευση εξωτερικής προστιθέμενης αξίας στις εξαγωγές τουρισμού.

Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της ελληνικής οικονομίας, συμβάλλοντας καθοριστικά στην αύξηση του ΑΕΠ και της απασχόλησης, και στη βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, ως προς το ισοζύγιο υπηρεσιών, λόγω των εισπράξεων που καταγράφονται στις ακαθάριστες εξαγωγές της χώρας. Η συγκεκριμένη υπηρεσία μέσω της επισταμένης μελέτης των ροών αγαθών και προστιθέμενης αξίας δύναται να βοηθήσει σημαντικά στην αντιμετώπιση πρακτικών προβλημάτων της τουριστικής εφοδιαστικής αλυσίδας.

Τέτοια προβλήματα αφορούν στην περιορισμένη έκταση των διαχεόμενων επιδράσεων του τουρισμού σε άλλους κλάδους της εθνικής και της τοπικής οικονομίας, την σχετικά υψηλή εξάρτηση του ελληνικού τουρισμού από τις εισαγωγές και τη σημαντική διαρροή εσόδων από τον εισερχόμενο τουρισμό στο εξωτερικό, τις δυσκολίες μεταφοράς φορτίων με εμπορικά πλοία, ιδιαίτερα κατά τις τουριστικές περιόδους, την αναποτελεσματικότητα στη διανομή των αγαθών εντός των νησιών, το ελλιπές επίπεδο εξυπηρέτησης της μεταφοράς φορτίων στα νησιά, τους περιορισμούς στην ενδιάμεση αποθήκευση αγαθών κατά τους θερινούς μήνες και τις ελλείψεις προϊόντων τύπου stock.

Επιπλέον, η συγκεκριμένη υπηρεσία μπορεί να συνεισφέρει στη διαμόρφωση κατάλληλων πολιτικών για την ανάπτυξη του ίδιου του τουριστικού τομέα καθώς και συναφών τομέων της οικονομίας που αλληλοεπιδρούν με τον τουρισμό. Μεταξύ άλλων, τέτοιες πολιτικές μπορεί να είναι τοπικά και κλαδικά στοχευμένες, και να αφορούν στην ανάπτυξη συνεργασιών και τη δημιουργία ολοκληρωμένων – καθετοποιημένων αλυσίδων αξίας, τόσο εντός του τομέα του τουρισμού όσο και μεταξύ αυτού με άλλα συμπλέγματα δραστηριοτήτων, όπως γεωργία-τρόφιμα-μεταφορές-τουρισμός, έτσι ώστε να ενισχυθεί η εγχώρια παραγόμενη προστιθέμενη αξία και να αναβαθμιστεί η ποιότητα των εγχώριων προϊόντων, σε σύγκριση με τα εισαγόμενα.

Κατάλληλες λύσεις που μπορούν να προκύψουν αφορούν στην αναβάθμιση της αποτελεσματικής και αξιόπιστης τροφοδοσίας των τουριστικών επιχειρήσεων, και στην οργάνωση και λειτουργία κέντρων εφοδιασμού αγροδιατροφικών προϊόντων περιφερειακής εμβέλειας, με ανάπτυξη σύγχρονων αποθηκευτικών εγκαταστάσεων και τη χρήση συνδυασμένων μεταφορών και εξειδικευμένων υπηρεσιών (π.χ., agri-food logistics) με σύγχρονους στόλους οχημάτων.

Η περιγραφή των μεθόδων και αποτελεσμάτων που παράγονται από την εφαρμογή τους επιτρέπουν τη βαθύτερη κατανόηση και ερμηνεία του ρόλου που διαδραματίζει ο διεθνής και εγχώριος τουρισμός στην εθνική οικονομία και του μεγέθους των επιδρασεων του. Μεταξύ άλλων, οι επιδράσεις αυτές αναλύονται σε σχέση με τον εισερχόμενο τουρισμό, υπό την έννοια του συνόλου των αλυσίδων αξίας που υπεισέρχονται στον τουρισμό από το εξωτερικό.

Οι δείκτες συμμετοχής μιας χώρας στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας αναπαριστούν τη θέση της στο παγκόσμιο εμπόριο και τα διεθνή δίκτυα παραγωγής και εφοδιαστικής αλυσίδας. Επομένως, δείχνουν τις δυνατότητες της χώρας να προσελκύσει ή να συμμετάσχει σε αλυσιδωτές δραστηριότητες παραγωγής και επεξεργασίας προϊόντων και παροχής υπηρεσιών για λογαριασμό επιχειρήσεων άλλων χωρών (offshoring). Σύμφωνα με τη μεθοδολογία του ΟΟΣΑ για την ανάλυση των διακλαδικών–διακρατικών μητρώων προστιθέμενης αξίας, ο καθορισμός της συμμετοχής κάθε χώρας στις Παγκόσμιες Αλυσίδες Αξίας (ΠΑΑ) ορίζεται σε σχέση με τις έμπροσθεν ή οριζόντιες διασυνδέσεις (forward linkages) και τις όπισθεν ή κάθετες διασυνδέσεις (backward linkages) της με τις υπόλοιπες χώρες. Πιο συγκεκριμένα, οι οριζόντιες διασυνδέσεις αφορούν (ενδιάμεσες) εισροές προστιθέμενης αξίας που παράγονται στην Ελλάδα και ενσωματώνονται στις συνολικές εξαγωγές μιας άλλης χώρας προς τρίτες χώρες. Οι κάθετες διασυνδέσεις αναφέρονται στην ενσωμάτωση (ενδιάμεσων) εισροών προστιθέμενης αξίας που παράγονται σε άλλες χώρες στις συνολικές εξαγωγές της Ελλάδας. Το σύνολο των κάθετων και των οριζόντιων διασυνδέσεων μιας χώρας ορίζει τη συνολική συμμετοχή της στις ΠΑΑ.

Σε μαθηματικούς όρους, ο καθορισμός των κάθετων διασυνδέσεων μιας χώρας βασίζεται στον υπολογισμό του εξής διανύσματος:
{EXGR\text{\textunderscore}FVA}_c={V}B_c{EXGR}_{c,i} (1)

όπου το διάνυσμα {EXGR\text{\textunderscore}FVA}_c αντιστοιχεί στην εξωτερική προστιθέμενη αξία (δηλαδή, στην αξία όλων των ενδιάμεσων αγαθών και υπηρεσιών που εισάγονται από άλλες χώρες) η οποία ενσωματώνεται στις συνολικές εξαγωγές της χώρας. Το διάνυσμα V αντιστοιχεί στον λόγο της προστιθέμενης αξίας προς τη συνολική παραγωγή της χώρας c,  ο πίνακας B_c=(1-A_C)^{-1} είναι η αντίστροφη μήτρα Leontief και A_c είναι ο πίνακας των τεχνολογικών συντελεστών (ή των συντελεστών εισροής ή των λόγων των εισροών) της οικονομίας στη χώρα , που ορίζεται από τον λόγο μεταξύ της εισροής από τον κλάδο στον κλάδο και της συνολικής παραγωγής του κλάδου j. Τα στοιχεία EXGR_{c,i} δείχνουν τις συνολικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών από τον τομέα οικονομικής δραστηριότητας από τη χώρα προς τις υπόλοιπες χώρες.

Με βάση την εκτιμώμενη ποσότητα των κάθετων διασυνδέσεων, όπως περιγράφεται στην εξίσωση (1), το μερίδιο {EXGR}\text{\textunderscore}{FVASH_{c,i}} της προστιθέμενης αξίας που παράγεται από άλλες χώρες στον κλάδο αγαθών/υπηρεσιών και ενσωματώνεται στην προστιθέμενη αξία παραγωγής της χώρας , ως μερίδιο των ακαθάριστων εξαγωγών της , προκύπτει ως:

{EXGR}\text{\textunderscore}{FVASH_{c,i}} = \sum_p {EXGR}\text{\textunderscore}{FVA_{c,p,i}}\times100 (2)

όπου {EXGR}\text{\textunderscore}{FVA_{c,p,i}} είναι η εξωτερική προστιθέμενη αξία που ενσωματώνεται στον κλάδο των αγαθών/υπηρεσιών i της χώρας που στη συνέχεια εξάγονται στη χώρα p. Στο πλαίσιο της παρούσας ανάλυσης, ο δείκτης που υπολογίζεται στην εξίσωση (2) αποτυπώνει τον βαθμό συμμετοχής μιας χώρας στις κάθετες διασυνδέσεις στις ΠΑΑ του τουρισμού και, συνεπώς, τον βαθμό εξάρτησης των ακαθάριστων εξαγωγών που αντιστοιχούν στον τομέα του τουρισμού από την εισαγωγή ενδιάμεσων αγαθών και υπηρεσιών από το εξωτερικό.

Οι πηγές στοιχείων περιλαμβάνουν δεδομένα τα οποία είναι προσβάσιμα μέσα από βάσεις διεθνών οργανισμών και δημοσίων φορέων, όπως τους δείκτες αλυσίδων προστιθέμενης αξίας για τον τουρισμό σε εθνικό και διεθνές επίπεδο από τον ΟΟΣΑ. Επίσης, περιλαμβάνονται δεδομένα από μια σειρά εταιρειών logistics που δείχνουν την εποχικότητα στις τουριστικές ροές επιβατών και εμπορευμάτων. Οι χρήστες της υπηρεσίας μπορούν να λαμβάνουν πληροφορίες για τις αλυσίδες εφοδιασμού − προστιθέμενης αξίας και ειδικές ροές εμπορευμάτων και αντίστοιχα ποσοτικά δεδομένα κάνοντας χρήση της σχετικής πλατφόρμας.

ΟΟΣΑ

Στοιχεία

Δείκτες κάθετων διασυνδέσεων του τουρισμού στις Παγκόσμιες Αλυσίδες Αξίας:
1. Συνολική προστιθέμενης αξία εξωτερικού στις εξαγωγές υπηρεσιών τουρισμού
2. Μερίδιο (%) προστιθέμενης αξίας εξωτερικού στις εξαγωγές υπηρεσιών τουρισμού
3. Γεωγραφική προέλευση εξωτερικής προστιθέμενης αξίας στις εξαγωγές τουρισμού

Διάρκεια: 2000−2018
Συχνότητα: Ετήσια

Μελέτες

• Ζαχαράτος, Γ.Α. (1986) Τουριστική Κατανάλωση: Η μέθοδος υπολογισμού και η χρησιμότητά της για την έρευνα των επιδράσεων του τουρισμού στην εθνική οικονομία, Επιστημονικές Μελέτες, 25, ΚΕΠΕ, Αθήνα.
• OECD (2021) Guide to OECD’s Trade in Value Added Indicators, 2021 Edition, OECD Publishing, Parris, France.

Άρθρα

• Παντελίδης, Ε.Θ., Κουβατσέας, Γ.Α. (2006) Έρευνα συνόρων για την ταξιδιωτική δαπάνη: μεθοδολογία – παρουσίαση και αξιολόγηση αποτελεσμάτων 2003-2005, Οικονομικό Δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος, 27, 71-119.
• Skuras, D., Dimara, E., Petrou, A. (2006) Rural tourism and visitors’ expenditures for local food products, Regional Studies, 40(7), 769-779.
• Ramjee Singh, D.H. (2006) Import content of tourism: Explaining differences among island states, Tourism Analysis, 11(1), 33-44.
• Mazumder, M.N.H., Ahmed, E.M., Al-Amin, A.Q. (2009) Does tourism contribute significantly to the Malaysian economy? Multiplier analysis using IO technique, International Journal of Business and Management, 4(7), 146-159.
• Αθανασίου, Ε., Τσούμα, Α. (2012) Η εισαγόμενη συνιστώσα της κατανάλωσης και των εξαγωγών στην Ελλάδα: Κλαδική ανάλυση και προοπτικές ανάπτυξης μέσω της υποκατάστασης εισαγωγών, Οικονομικές Εξελίξεις, 20, 74-80.
• Αθανασίου, Ε., Τσέκερης, Θ., Τσούμα, Α. (2014) Ανάλυση εισροών-εκροών και πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στην ελληνική οικονομία, Οικονομικές Εξελίξεις, 24, 69-79.
• Τσέκερης, Θ., Σκίντζη, Γ. (2017) Συμμετοχή και δυνατότητες της Ελλάδας στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, Οικονομικές Εξελίξεις, 32, 73-82.

Έρευνες

• Ζαχαράτος, Γ., Γιαννίκος, Γ., Γιαννόπουλος, Κ., Χατζημαρινάκης, Σ. (2014) Συνοπτική Παρουσίαση Έρευνας Κατανάλωσης Προϊόντων στα Ξενοδοχειακά Καταλύματα του Δήμου Χερσονήσου και της Περιφέρειας Κρήτης: Δείκτες κατανάλωσης και προβλέψεις, Εργαστήριο Ερευνών και Δορυφόρων Λογαριασμών Τουρισμού, Πανεπιστήμιο Πατρών.
• ΙΝΕΜΥ (2013) Εμπόριο και Τουρισμός στη Ρόδο, Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών, Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου & Επιχειρηματικότητας (Ε.Σ.Ε.Ε.), Αθήνα.
• ΙΝΕΜΥ (2014) Εμπόριο και Τουρισμός στην Κρήτη, Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών, Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου & Επιχειρηματικότητας (Ε.Σ.Ε.Ε.), Αθήνα.
• Τσέκερης, Θ., Σκούλτσος, Σ. (2015) Εκτίμηση της Κατανομής του Εισοδήματος από Εισερχόμενο Τουρισμό, ως προς το μέρος που παραμένει στη χώρα και σε αυτό που επανεξάγεται στο εξωτερικό, Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) για λογαριασμό του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), Αθήνα.