Η συνεχής αύξηση των θαλάσσιων μεταφορών των τελευταίων δεκαετιών έχει ως συνέπεια την αύξηση του μεριδίου της εμπορικής ναυτιλίας στην παγκόσμια κατανάλωση καυσίμων, καθώς και την αύξηση των εκπομπών αερίων ρύπων στην ατμόσφαιρα (IMO, 2015; Johansson et al., 2017; Olmer et al., 2017). Επίσης, οι υψηλές απαιτήσεις σε ενέργεια των κλάδων των θαλάσσιων μεταφορών και της εφοδιαστικής μέριμνας συμβάλει στην αυξανόμενη εξάρτησή τους από τη διαθεσιμότητα και την οικονομικότητα των ενεργειακών προϊόντων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η οικονομική ύφεση σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών των καυσίμων, αλλά και οι προσπάθειες προστασίας του περιβάλλοντος οδηγούν στην υιοθέτηση κανόνων και πρακτικών που στοχεύουν στη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων στον συγκεκριμένο κλάδο. Ταυτόχρονα, οι αυξανόμενες ανάγκες για συμβατικά καύσιμα στις θαλάσσιες μεταφορές οδηγεί τα τελευταία χρόνια στη διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης και άλλων μορφών ενέργειας (Acciaro, 2014; Chryssakis et al.,2014; IRENA, 2015; McGrill, 2013). Επίσης, η αναβάθμιση της ενεργειακής αποδοτικότητας των πλοίων αποτελεί σημαντικό παράγοντα εξοικονόμησης ενεργειακών πόρων. Τέλος, υπάρχουν και άλλα σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται άμεσα και έμμεσα με ενεργειακά προϊόντα και εκπομπές ρύπων από τη ναυτιλία και την εφοδιαστική μέριμνα που χρήζουν προσοχής. Για παράδειγμα, είναι σημαντικό το γεγονός ότι οι εκπομπές ρύπων από τα πλοία δεν είναι ισομερώς κατανεμημένες στο περιβάλλον, αλλά όπως είναι γνωστό, οι χειρισμοί των πλοίων κοντά στα λιμάνια και ο ελλιμενισμός τους προκαλεί σημαντική επιβάρυνση στην ατμόσφαιρα και τους κατοίκους στις συγκεκριμένες περιοχές.
Σε ό,τι αφορά την ενέργεια, η σημασία της στους εγχώριους κλάδους της ναυτιλίας και της εφοδιαστικής μέριμνας αυξάνει συνεχώς τις τελευταίες δεκαετίες. Η ανοδική τάση των θαλάσσιων και όχι μόνο μεταφορών έχει αυξήσει σημαντικά τις απαιτήσεις για ενεργειακά προϊόντα, ενώ ταυτόχρονα συμβάλει και στην αύξηση του μεριδίου συμμετοχής στο ισοζύγιο εκπομπών αερίων ρύπων του θερμοκηπίου. Σε αυτό το πλαίσιο, η πληροφόρηση σχετικά με τα ζητήματα της ενεργειακής χρήσης και της εξάρτησης από ενεργειακά προϊόντα, των χαρακτηριστικών και της εξέλιξης των ενεργειακών παραμέτρων που επιδρούν στην οικονομικότητα των εξεταζόμενων κλάδων, αλλά και του περιβαλλοντικού αποτυπώματος από αυτές τις δραστηριότητες, αποτελούν ζητήματα ουσιώδους σημασίας για την λειτουργία τους. Επίσης, οι αυξανόμενες ανάγκες χρήσης συμβατικών καυσίμων, η οικονομική ύφεση και η άνοδος των τιμών των ενεργειακών προϊόντων και η αύξηση των εκπομπών αερίων ρύπων έχουν οδηγήσει στην διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης εναλλακτικών καυσίμων και της εξοικονόμησης ενέργειας, αλλά και του περιορισμού των εκπομπών ρύπων.
Βάσει των ανωτέρω, η Υπηρεσία 5.1.1.3 με τίτλο «Υπηρεσίες Πληροφόρησης Ενεργειακών Προϊόντων & Ενέργειας», εστιάζει στους παρακάτω επιμέρους σκοπούς: (i) τη διερεύνηση του ρόλου της ενέργειας στους εγχώριους κλάδους των θαλάσσιων μεταφορών και της εφοδιαστικής μέριμνας, (ii) την επισκόπηση των εθνικών, κατά κύριο λόγο, αλλά και των διεθνών ενεργειακών παραμέτρων και χαρακτηριστικών που επηρεάζουν εν δυνάμει τη λειτουργία των συγκεκριμένων κλάδων και (iii) την ανάδειξη των δυνατοτήτων αξιοποίησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και διερεύνηση των πρακτικών εξοικονόμησης ενεργειακών πόρων στους εγχώριους κλάδους της ναυτιλίας και της εφοδιαστικής μέριμνας.
Πιο συγκεκριμένα, η υπηρεσία αποτελείται από τα παρακάτω επιμέρους τμήματα:
Χρήσεις ενέργειας και κατανάλωση καυσίμων στους εγχώριους κλάδους των θαλάσσιων μεταφορών και της εφοδιαστικής μέριμνας
Καταγράφονται τα βασικά δεδομένα που σχετίζονται με τις χρήσεις και την κατανάλωση ενεργειακών προϊόντων, και κυρίως πετρελαιοειδών, στην εγχώρια ναυτιλία και την εφοδιαστική μέριμνα, με στόχο να διερευνηθεί η σημασία του ρόλου της ενέργειας στους συγκεκριμένους κλάδους, καθώς και δεδομένα σχετικά με την ενεργειακή εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές πετρελαιοειδών και καυσίμων. Ενδεικτικά, η ενότητα περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν σε: εφοδιασμούς ναυτιλιακών καυσίμων (υγραέριο, πετρέλαιο, βαρύ μαζούτ, μαζούτ χαμηλού θείου, μαζούτ υψηλού θείου κλπ.), εγχώριες καταναλώσεις, εισαγωγές, εξαγωγές κ.α., ανά τύπο καυσίμου κλπ.
Περιβαλλοντικό αποτύπωμα στους εγχώριους κλάδους των θαλάσσιων μεταφορών και της εφοδιαστικής μέριμνας
Καταγράφονται δεδομένα και δείκτες που σχετίζονται με τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο της ναυτιλίας και της εφοδιαστικής μέριμνας. Ενδεικτικά, η ενότητα περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν σε δεδομένα και δείκτες εξέλιξης του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της εγχώριας ναυτιλίας, όπως ποσότητες αλλά και δείκτες έντασης εκπομπών αερίων ρύπων από τις εγχώριες θαλάσσιες μεταφορές κλπ.
Ενεργειακές παράμετροι που επιδρούν στα οικονομικά δεδομένα της ναυτιλίας και των μεταφορών
Επισκόπηση και καταγραφή σημαντικών διεθνών και εθνικών ενεργειακών παραμέτρων, τα οποία δύναται να επηρεάσουν άμεσα ή έμμεσα την εύρυθμη λειτουργία και την οικονομικότητα των υπό διερεύνηση κλάδων. Ενδεικτικά, η ενότητα περιλαμβάνει στοιχεία που αφορούν στην εξέλιξη των διεθνών και εγχώριων τιμών ενεργειακών προϊόντων, τη φορολογία των ναυτιλιακών καυσίμων, την εξέλιξη των τιμών διάθεσης των δικαιωμάτων εκπομπών CO2 κλπ.
Ποιοτικά χαρακτηριστικά εγχώριας ναυτιλίας
Καταγράφονται ποιοτικές πληροφορίες που αφορούν στην εγχώρια ναυτιλία και δύναται να έχουν άμεσες και έμμεσες επιδράσεις στα υπό διερεύνηση ζητήματα που σχετίζονται με θέματα ενέργειας και περιβάλλοντος. Για παράδειγμα, γίνεται καταγραφή στοιχείων και χαρακτηριστικών του ελληνικού εμπορικού στόλου, όπως είναι η ηλικία των εμπορικών πλοίων κατά τύπο, καθώς η παλαιότητα των πλοίων δύναται να επιδρά σημαντικά τόσο στην ενεργειακή κατανάλωση, όσο και τις δυνατότητες ενεργειακής αναβάθμισης.
Διερεύνηση δυνατοτήτων αξιοποίησης εναλλακτικών καυσίμων και πρακτικές εξοικονόμησης ενεργειακών πόρων
Στόχος αυτού του τμήματος είναι να συμβάλει στην διάδοση των σχετικών πληροφοριών σχετικά με τις δυνατότητες αξιοποίησης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και διερεύνησης των πρακτικών εξοικονόμησης ενεργειακών πόρων, μέσω της συλλογής δεδομένων, γενικών πληροφοριών, βιβλιογραφικών αναφορών, καταγεγραμμένων βέλτιστων πρακτικών, στοιχείων διεθνών οργανισμών, αλλά και αποτελεσμάτων που δύναται να προκύψουν κατά την εκτέλεση του έργου. Πιο συγκεκριμένα, οι πληροφορίες αυτές αφορούν (i) στην επισκόπηση των εξελίξεων και τη διερεύνηση των μελλοντικών δυνατοτήτων αξιοποίησης εναλλακτικών καυσίμων και ΑΠΕ στους εγχώριους κλάδους της ναυτιλίας και της εφοδιαστικής μέριμνας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στα πλεονεκτήματα, αλλά και τους υφιστάμενους περιορισμούς, (ii) την καταγραφή πληροφοριών για τις πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας στη ναυτιλία και την αναβάθμιση ενεργειακής αποδοτικότητας πλοίων και (iii) τη διερεύνηση των δυνατοτήτων αξιοποίησης της παραγωγής ενέργειας από σταθμούς ΑΠΕ στα λιμάνια, τόσο για την τροφοδοσία των πλοίων κατά τον ελλιμενισμό τους, όσο και των απαραίτητων σταδίων της εφοδιαστικής μέριμνας.
Αναλυτική μεθοδολογία, επεξηγηματικές σημειώσεις και ορισμοί για κάθε βάση δεδομένων και δεικτών περιλαμβάνονται στους αντίστοιχους πίνακες της υπηρεσίας
ΕΛ.ΣΤΑΤ.
- Κατανάλωση πετρελαιοειδών, κατά κατηγορία και τύπο καυσίμου, χρονοσειρά ετήσιων στοιχείων 2000-2020
- Κατανάλωση πετρελαιοειδών, κατά μεγάλη γεωγραφική περιοχή, περιφέρεια και νομό και κατηγορία, πίνακας ανά έτος για την περίοδο 2000-2020
Μεθοδολογία: Τη συλλογή των στοιχείων πραγματοποιεί η Γενική Διεύθυνση Ενέργειας του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας από όλες τις επιχειρήσεις εμπορίας και διύλισης προϊόντων πετρελαίου. Η ανωτέρω Γενική Διεύθυνση διαβιβάζει στην ΕΛΣΤΑΤ συγκεντρωτικά στοιχεία κατανάλωσης πετρελαιοειδών κατά κατηγορία προϊόντος, κατανεμημένων στις Περιφερειακές Ενότητες της Χώρας. Από τα στοιχεία αυτά προκύπτουν πίνακες με συνολικά στοιχεία για την κατανάλωση πετρελαιοειδών κατά κατηγορία προϊόντος, στο σύνολο της χώρας, καθώς και κατά Περιφέρεια και κατά Περιφερειακή Ενότητα.
Eurostat
- Προσφορά, μετατροπή και κατανάλωση πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου
- Προσφορά, μετατροπή και κατανάλωση πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου – μηνιαία στοιχεία
Περιγραφή δεδομένων: Ετήσια/μηνιαία στοιχεία για τις ποσότητες αργού πετρελαίου, προϊόντων πετρελαίου, φυσικού αερίου και βιομηχανικών αερίων, ηλεκτρικής ενέργειας και παραγόμενης θερμότητας, στερεών ορυκτών καυσίμων, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αποβλήτων που καλύπτουν όλο το φάσμα του ενεργειακού τομέα από τον εφοδιασμό μέσω μετατροπής στην τελική κατανάλωση ανά τομέα και τύπο καυσίμου (ισοζύγιο εμπορευμάτων). Η ετήσια συλλογή δεδομένων καλύπτει καταρχήν τα κράτη μέλη της ΕΕ, την ΕΖΕΣ, τις υποψήφιες χώρες της ΕΕ και τις δυνάμει υποψήφιες χώρες. Οι χρονοσειρές ξεκινούν κατά κύριο λόγο από το 1990.
ΕΛ.ΣΤΑΤ.
Η βασική πηγή των πρωτογενών δεδομένων των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και των λοιπών αερίων, είναι η Ετήσια Έκθεση των Αερίων Εκπομπών (Annual inventory submission of Greece under the convention and Kyoto protocol for greenhouse and other gases) που συντάσσει και υποβάλλει το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), στο πλαίσιο της συμφωνίας του Κιότο για τα αέρια του θερμοκηπίου, καθώς και τα λοιπά αέρια, στον ΟΗΕ (UNFCCC) και στον CLRTAP. Τα στοιχεία παρουσιάζονται στους κύριους τομείς οικονομικής δραστηριότητας της στατιστικής ταξινόμησης των οικονομικών δραστηριοτήτων (NACE Αναθ.2) και στα νοικοκυριά. Η κατηγορία «Λοιπές υπηρεσίες» αντιστοιχεί στις ενότητες G και Ι έως U της ταξινόμησης NACE Αναθ.2. Πιθανές μικρές διαφοροποιήσεις στα αθροίσματα οφείλονται σε στρογγυλοποιήσεις.
Eurostat
- Ποσότητες εκπομπών αερίων ρύπων, κατά οικονομική δραστηριότητα (NACE Rev. 2)
- Ένταση εκπομπών αερίων ρύπων, κατά οικονομική δραστηριότητα (NACE Rev. 2)
Τα μεταδεδομένα αυτά αναφέρονται σε τρία σύνολα δεδομένων βάσει της συλλογής δεδομένων των Λογαριασμών Αερίων Εκπομπών:
Λογαριασμοί αερίων εκπομπών κατά οικονομική δραστηριότητα NACE Rev. 2 [env_ac_ainah_r2]
Τα εν λόγω δεδομένα καταγράφουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και ατμοσφαιρικών ρύπων κατά 64 οικονομικές δραστηριότητες (NACE Rev. 2) συν τα νοικοκυριά. Οι έννοιες και οι αρχές είναι οι ίδιες όπως και στους εθνικούς λογαριασμούς. Τα πλήρη στοιχεία ξεκινούν από το έτος αναφοράς 2008.
Εντάσεις ατμοσφαιρικών εκπομπών κατά οικονομική δραστηριότητα NACE Rev. 2 [env_ac_aeint_r2]
Το εν λόγω σύνολο δεδομένων παρουσιάζει δείκτες έντασης που αφορούν στις εκπομπές αερίων ρύπων προς βασικές οικονομικές παραμέτρους (προστιθέμενη αξία, παραγόμενο) για 64 δαστηριότητες (NACE Rev. 2).
Λογαριασμοί αερίων εκπομπών που γεφυρώνουν τα σύνολα απογραφής εκπομπών [env_ac_aibrid_r2]
Τα εν λόγω δεδομένα περιλαμβάνουν τα λεγόμενα στοιχεία γεφύρωσης που δείχνουν τις διαφορές μεταξύ των εθνικών συνόλων, όπως προκύπτουν από δύο διεθνώς καθιερωμένες προσεγγίσεις/μεθόδους για την απογραφή των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και των ατμοσφαιρικών ρύπων:
α) Λογαριασμοί αερίων εκπομπών, δηλαδή το σύνολο δεδομένων που αναφέρεται ανωτέρω. Τα εθνικά σύνολα των λογαριασμών αναφέρονται στους κατοίκους της χώρας αναφοράς (η λεγόμενη αρχή διαμονής όπως ορίζεται στους εθνικούς λογαριασμούς).
β) Εθνικές απογραφές εκπομπών, δηλαδή απογραφές αερίων θερμοκηπίου (δεδομένα εκπομπών βάσει της Σύμβασης-Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC)) και απογραφές αερίων ρύπων (δεδομένα εκπομπών στο πλαίσιο της Οικονομικής Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE), της σύμβασης για τη διασυνοριακή ατμοσφαιρική ρύπανση μεγάλης εμβέλειας (CLRTAP) και της οδηγίας της ΕΕ για τα εθνικά ανώτατα όρια εκπομπών (NEC). Τα εθνικά σύνολα αναφέρονται ευρέως στο έδαφος της χώρας υποβολής εκθέσεων. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (EEA) συλλέγει εθνικές απογραφές αερίων θερμοκηπίου και άλλων αερίων ρύπων και καταρτίζει τα συγκεντρωτικά στοιχεία της ΕΕ. Η Eurostat αναδημοσιεύει τα πλέον συναφή στοιχεία από αυτές τις απογραφές στα [env_air_emis] και [env_air_gge].
Οι δύο μεθοδολογίες βασίζονται σε ελαφρώς διαφορετικές έννοιες και αρχές και τα σύνολα σε εθνικό και επίπεδο ΕΕ διαφέρουν αντίστοιχα. Τα στοιχεία γεφύρωσης παρουσιάζουν ρητά αυτές τις διαφορές.
European Commission,
- The European Commission’s Weekly Oil Bulletin
Ημερομηνία συλλογής δεδομένων ή περιόδου αναφοράς: Τιμές καταναλωτή ανά βδομάδα (τιμές Δευτέρας)
Φορέας υποβολής εκθέσεων: Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης/Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας Καταναλωτή / Παρατηρητηρίων Τιμών
Κάλυψη αγοράς: πάνω από το 70% των πρατηρίων καυσίμων που λειτουργούν στην Ελλάδα για κάθε αναφερόμενο προϊόν πετρελαίου καυσίμων, εκτός από το μαζούτ, όπου οι τιμές συλλέγονται από τους μεγαλύτερους προμηθευτές.
Πηγές Δεδομένων: “Παρατηρητήριο Τιμών Καυσίμων” – Ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, στο οποίο οι διαχειριστές πρατηρίων καυσίμων στην Ελλάδα είναι υποχρεωμένοι να καταχωρούν την τιμή κάθε πετρελαιοειδούς που εμπορεύονται.
Μέσοι όροι τιμών: Σταθμισμένος μέσος όρος με βάση τον όγκο κατανάλωσης κάθε περιφέρειας.
Ιnvesting.com
- Διεθνής τιμή αργού πετρελαίου Brent
- Διεθνής τιμή αγοράς δικαιωμάτων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2)
Τα δεδομένα προέρχονται από διεθνείς βάσεις δεδομένων με ελεύθερη πρόσβαση και έχει γίνει επεξεργασία των στοιχείων για την προσαρμογή τους στις ανάγκες τις υπηρεσίας και την καταλληλότερη απεικόνισή τους.
ΕΛ.ΣΤΑΤ.
- Εμπορικός Ελληνικός Στόλος 100 ΚΟΧ και άνω
Η έρευνα διεξάγεται απογραφικά σε όλες τις Λιμενικές Αρχές εσωτερικού και τις Ελληνικές Προξενικές Λιμενικές Αρχές της αλλοδαπής, οι οποίες αποστέλλουν στην ΕΛ.ΣΤΑΤ σε μηνιαία βάση, τις μεταβολές των πλοίων που αφορούν: α) στην εγγραφή νέων πλοίων που νηολογήθηκαν, β) στη μετονομασία πλοίων, γ) στην αλλαγή πλοιοκτησίας, δ) στις μετεγγραφές από άλλους λιμένες, ε) στη διαγραφή πλοίων, στ) στην οριστική καταμέτρηση – ανακαταμέτρηση πλοίων, ζ) στην αλλαγή μηχανής. Οι μεταβολές αυτές χρησιμοποιούνται, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, για την ενημέρωση, μέσω ειδικού μηχανογραφικού προγράμματος, του τηρούμενου Μητρώου Ελληνικών Εμπορικών Πλοίων, από το οποίο παράγονται μηνιαία και ετήσια αποτελέσματα.
